W dzień po pierwszym wykonaniu opery w 1925 roku krytyk w berlińskim „Deutsche Zeitung” uznał kompozytora za „muzycznego hochsztaplera, niebezpiecznego dla społeczeństwa”. Arcydzieło Albana Berga do dramatu Georga Büchnera jest rzeczywiście o tyle wywrotowe, że jest wołaniem o sprawiedliwość.

Sam Büchner – namiętny aktywista, współorganizator nielegalnego Towarzystwa Praw Człowieka, autor pracy O unerwieniu czaszki (na zakończenie studiów medycznych) i doktoratu z przyrodoznawstwa O systemie nerwowym ryb pytał: „Co nazywacie legalnością? Prawo, które wraz z ochraniającą ją okrutną siłą bagnetów oraz głupotą i przebiegłością jego wykonawców jest wiecznym, brutalnym gwałtem, zadawanym sprawiedliwości i zdrowemu rozsądkowi?”. 

Kompozytor sam doświadczył upokorzeń losu żołnierskiego podczas I wojny światowej, która oderwała go od partytury Wozzecka, i w autentycznej postaci sprzed stu lat, ofierze niesprawiedliwości społecznej i cynizmu władzy, opisanej przez Büchnera, widział po części siebie. Alienacja i bieda, bezradność i desperacja, zaostrzające symptomy choroby psychicznej Wozzecka – nie tylko umęczonego przeżyciami wojennymi, ale perfidnie dręczonego i poniżanego przez przełożonych i otoczenie, doprowadzają go do mordu – zabija jedyną bliską mu osobę, matkę ich wspólnego dziecka.

To dziecko – syn Wozzecka i Marii – w spektaklu wyreżyserowanym przez Krzysztofa Warlikowskiego pięć lat temu w amsterdamskiej De Nationale Opera jest milczącym świadkiem konfliktów i cierpień rodziców, kolejną, nieświadomą swego losu ofiarą.

Jeśli sztuka ma być misją, narzędziem etycznym, a artysta sumieniem ludzkości, jak chciał ekspresjonista Paul Kornfeld – Wozzeck Albana Berga spełnia te ideały.

Prezentowane nagranie w 2019 roku otrzymało nominację do Grammy Awards w kategorii „Best opera recording”. Przed i po projekcji w Nowej Księgarni będzie można kupić płyty z nagraniem.