Sens traumatycznego doświadczenia nigdy jednak nie może być bezpośrednio uchwycony. Trauma wypowiadana jest stopniowo. Tej zasadzie podporządkowane jest tematyzowanie traumy-jako-pojęcia. Wcześniej widoczne są raczej symptomatyczne formy wypowiedzi, formy języka, które tylko pośrednio wskazują na doświadczenie traumy, dopiero pod koniec wieku staje się ona pojęciem, organizującym myślenie.

Chodzi więc o pokazanie wewnętrznej logiki przemian wypowiedzi, łączących się w proces dziejów idei XX stulecia. Jest to możliwe dzięki wykazaniu tego, że poszczególne konstrukcje teoretyczne mogą być traktowane jako mechanizmy obronne, których następowanie po sobie zdeterminowane jest uruchamianiem kolejnych warstw tych obron w miarę rozwijania się procesu historycznego. Podmiot historii chronił się przed skutkami kolejnych wydarzeń traumatycznych; a właściwie skutkami własnych działań, sprowokowanych przez poprzednie wydarzenia, będące efektem jeszcze wcześniejszych działań….