Franz Kafka to nie tylko pisarz. To także mit, ikona, klisza, czasami stereotyp, a nawet znak marketingowy. Fascynacja życiem i twórczością pisarza zwykle narasta w epokach napięć, kryzysów, przesileń. Tak jest i teraz: gdy wracają kryzysy, powraca też Kafka. Słupek „kafkometru” drgnął, bardzo wyraźnie. Przyjrzyjmy się, co te drgania mówią o nas i o naszym świecie. O tym, co było, co jest oraz o tym, co – być może – nadejdzie w przyszłości. 

Odpowiedź na pytanie, jak to dokładnie zrobić, nie jest wcale łatwa. Kafka był przecież autorem, którego ciekawił przede wszystkim on sam, a nie świat zewnętrzny. Do legendy przeszła lakoniczna notatka pisarza na wieść o wybuchu I wojny światowej.

A jednak wśród klasyków literatury autor Przemiany bezdyskusyjnie uchodzi za najważniejszego i bodaj najbardziej przenikliwego świadka historii ostatnich stu lat. Za autora nieustannie współczesnego. Współczesnego nie tylko z powodu tego, co pisał, lecz także z powodu tego, jak pisał. Jego proza – nasycona obrazami, dźwiękami, gestami, ciałami (ludzkimi, zwierzęcymi, robaczymi) – miała w sobie wyraźny rys filmowy, jakby „skrojony” pod pewien rodzaj kina. To Kafkowskie kino pociągało kolejne pokolenia czytelników raz za razem. Chyba również dlatego, że pozwalało im w jakiejś mierze rozpoznać niszczycielskie siły polityki, ekonomii, biurokracji, sądownictwa; siły, które na długo miały zawładnąć ogromnymi obszarami Europy i świata.

Rozpoznać je, to także w pewien sposób bronić się przed nimi. Ostatnie zdanie Dzienników Kafki brzmi przecież: Ty także masz broń. Właśnie: Ty także masz broń.

Łukasz Musiał – historyk literatury, tłumacz, krytyk, eseista. Wydał m. in. książkę O bólu. Pięć rozważań w poszukiwaniu autora (2017, nominacja do Literackiej Nagrody Gdynia). Autor licznych publikacji poświęconych twórczości Franza Kafki. W 2018 zredagował obszerny Wybór prozy tego autora (Wydawnictwo Ossolineum), w 2019 opublikował tom przekładów Prozy utajone (PIW), a w 2022 nowe polskie tłumaczenie Dzienników Kafki (Wydawnictwo Officyna).