Elektra Ryszarda Straussa w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego w sierpniu 2020 roku otworzyła setną edycję Festiwalu w Salzburgu. Pierwszym spektaklem tego Festiwalu w sierpniu 1920 była sztuka Jedermann (Każdy) Hugo von Hofmannsthala wyreżyserowana przez Maxa Reinhardta. To właśnie oni zainspirowali Straussa do napisania pierwszych oper: Salome i Elektry, a Hofmannsthal stał się jego librecistą.

Boleśnie żarzący się wulkan rozdzieranej żałobą Elektry to główny temat opery Straussa. Narracja, barwy orkiestrowe i napięcia harmoniczne tworzą dramaturgię drgań, prowadzących do destrukcyjnego wybuchu mrocznej radości zemsty. Purpura lejącej się krwi to wyryty na zawsze pod powiekami Elektry obraz ojca, zabitego przez matkę – Klitajmestrę. Dla Hoffmannstahla nieistotne były motywy tego mordu. Ajschylos w Orestei dał Klitajmestrze prawo głosu, by mogła wyjaśnić powody swej nienawiści do Agamemnona: dopiero śmiercią męża mogła pomścić śmierć córki – Ifigenii, poświęconej bogom w ofierze. Krzysztof Warlikowski bohaterką prologu uczynił Klitajmestrę, wypowiadającą słowa monologu z Orestei.

Kostiumy Małgorzaty Szczęśniak umiejscawiają głównych bohaterów dramatu w estetyce przeciętnej (na przykład austriackiej) rodziny: znoszony sweterek wygnańca Orestesa, choć kiedyś zapewne był drogi, czyni z niego Jedermanna zaopatrującego się w lumpeksach. Drugi biegun wyznacza ostentacyjne i prostackie bogactwo Klitajmestry, reprezentującej zło i władzę pieniądza.

„Każdy człowiek nosi swoją maskę, którą starożytni zwali winą. Dzieci boją się jej i krzyczą. Ludzie, tak zadowoleni z siebie, tak rozsądni, będą musieli znów nauczyć się krzyczeć. Scena istnieje właśnie po to” – tak twierdził ekspresjonista i nadrealista Yvan Goll, przypominając, że scena jest też wielkim szkłem powiększającym. W precyzyjnie zbudowanej roli Elektry litewska śpiewaczka Aušrinė Stundytė jawi się jako postać niejednoznaczna, zniszczona obsesją krwawego dziedzictwa rodziców, Orestes zaś, podobnie jak w Orestei po zabiciu matki, traci zmysły. „Monotonia i głupota ludzi są tak potworne, że można je leczyć tylko potwornościami. Niech więc nowy dramat będzie potworny” – Yvan Goll. Potworność w tym spektaklu jest już jednak przesączona przez doświadczenia mistrza, który wiele lat temu porażał potwornością Bachantek Eurypidesa, a postacie, wciąż będąc igraszką bogów, są jednymi z nas – tymi, którym się nie udało.