Kolejny po X-Apartments międzynarodowy projekt ingerujący w miejską przestrzeń publiczną.

Pomysłodawcami i kuratorami projektu są Lola Arias, argentyńska pisarka, performerka i kompozytorka, dyrektorka Compania Postnuclear oraz Stefan Kaegi, twórca słynnego Rimini-Protokoll.

Projekt realizowany był we wrześniu 2010 w Berlinie, następnie w grudniu w Buenos Aires. W czerwcu 2011 odbędzie się także kolejna, po warszawskiej, edycja w Zurichu.

Miasto pod naciskiem artystycznej wyobraźni

Igor Stokfiszewski - dramaturg warszawskiej edycji projektu

Berlin, Buenos Aires, Warszawa, Zurych, cztery miasta w czterech państwach rozlokowanych na dwóch kontynentach stają się laboratorium artystycznych i społecznych zmagań z ujednoliceniem indywidualnego oraz zbiorowego życia, jakie stało się udziałem współczesności, z unifikacją miejskiego krajobrazu, upodobnieniem się do siebie scenariuszy spędzania wolnego czasu i wyobcowaniem, które charakteryzuje czas poświęcony na wykonywanie pracy.

Lola Arias i Stefan Kaegi zaprosili sześcioro artystów, by wraz z nimi podjąć się zadania penetracji miejskich przestrzeni czterech metropolii, po to, by na ich gładkiej politurze poszukać rys, pęknięć, szczelin, przez które widzowie mogliby przecisnąć się pod powierzchnię – być może z pozoru jedynie – idealnie równoległych miast. Osiem miejskich interwencji, których jesteśmy uczestnikami staje się przyczynkiem do analizy fenomenu globalnego świata i poszukiwań, opozycyjnych względem jego totalności, biografii, emocji, opowieści, sposobów organizowania życia.

Ale określenie miasta równoległe oznacza coś jeszcze. Twórcy wybierają dobrze znane obiekty: hotele, centra handlowe, kamienice i bloki mieszkalne, fabryki, urzędy, które napotkamy na każdej szerokości geograficznej, i których wnętrza każdy/każda z nas po wielokroć przemierzała we wszystkich możliwych kierunkach, o wszystkich możliwych porach dnia i nocy. Zarazem stanowią one swoiste miasta w mieście, równoległe organizmy urbanistyczne z własną topografią terenu, splotem alei, skrzyżowań, pomieszczeń za zamkniętymi drzwiami, z własnymi mieszkańcami, służbami porządkowymi, własnym prawem i obyczajami. Czy w tych architektonicznych wieloraczkach, bliźniętach ze stali, betonu i szkła, można odnaleźć potencjał podważający jednorodność masowej rzeczywistości? Czy owe miasta w miastach – wbrew rzucającej się w oczy jednorodności – różnią się od siebie nawzajem i od krajobrazu, na tle którego wyrosły? I najważniejsze: czy te mikroorganizmy, samoswoje byty architektoniczne i społeczne, są wyłącznie pomniejszonymi kopiami makro-świata metropolii, państwa, globalnej rzeczywistości, czy może da się rozpoznać w nich ślady modeli odmiennego porządku społecznego, nowej polityki indywidualnego i zbiorowego życia?

Artyści umożliwiają uczestnikom przejście swoistej przemiany. Niczym zwielokrotniony Kafkowski bohater stajemy się pułkiem karaczanów, mogącym dotrzeć w miejsca nieprzeznaczone dla obcego spojrzenia, lub przemierzać obeznane przestrzenie, lecz w niecodziennej perspektywie oglądać ich kształty, wsłuchiwać się w akompaniujące rytmowi ich życia dźwięki, spotykać rzadko spotykanych ludzi.

Dominic Huber inscenizuje dom mieszkalny, pozwalając stojącej po drugiej stronie ulicy publiczności obserwować i podsłuchiwać mieszkańców – niczym detektywom na tropie nigdy nie popełnionego przestępstwa.

Robotnicy fabryczni Gerardo Naumanna zabierają słuchaczy w subiektywną podróż po świecie swojego codziennego wysiłku.

W czytelni biblioteki, Ant Hampton za pomocą słuchawek przekazuje uczestnikom polecenia i przypisy Tima Etchellsa pozwalające na alternatywne czytanie książek.

Christian Garcia ustawia śpiewaków, niczym renesansowy chór, w monumentalnych przestrzeniach sądu, naznaczonego losami skazywanych tu ludzi.

Mariano Pensotti lokuje na peronie czworo pisarzy, którzy niczym literackie kamery, monitorują i opisują wszystko i wszystkich, którzy znajdą się w zasięgu ich wzroku, a powstające teksty są wyświetlane na ekranach ponad głowami przechodniów, śledzących rodzącą się w czasie rzeczywistym powieść.

Aktywiści z grupy performerskiej Ligna nakłaniają swoich słuchaczy do wykonania konspiracyjnego baletu radiowego w centrum handlowym.

Lola Arias przeobraża hotelowe pokoje: zamiast śladów gości, widz znajduje historie personelu sprzątającego, który niczym duchy zjawia się w sypialniach podczas nieobecności tymczasowych mieszkańców.

Stefan Kaegi późnym wieczorem zaprasza widzów na dach budynku, gdzie wraz z osobą niewidomą wspominają wszystkie dotychczas zrealizowane projekty, rozmawiają o rozpościerającym się wokół mieście, zastanawiając się, co pozostanie w pamięci z minionego dnia i obejrzanych miejskich pejzaży.

Akcentem rodzimym jest interwencja Agnieszki Kurant, artystki zaproszonej przez kuratorów do udziału w warszawskiej edycji projektu.

Miasto, pod naciskiem artystycznej wyobraźni, zmienia się w egzotyczną wyspę, która domaga się ponownego nazwania, zaludnienia, ponownego ustanowienia obyczaju i prawa, które – być może - będą podstawą dla nowych społecznych więzi.

Miasta równoległe 

Projekt, który poprzez zderzenie mieszkańców metropolii z nieoczekiwanymi sytuacjami w na pozór dobrze rozpoznanych miejscach, wprowadzenie nas do przestrzeni, do których nie mamy wstępu, umożliwienie spotkań z ludźmi, z którymi na co dzień nie przychodzi nam obcować, poprzez penetrowanie zagadnień związanych z życiem codziennym (pracą, zakupami, uczęszczaniem do bibliotek czy urzędów) ujętym w niecodzienne ramy artystycznego zdarzenia, stara się poszukiwać różnicy w jednorodnym pejzażu globalnego świata, która byłaby zdolna otworzyć nas na alternatywny porządek wyobraźni oraz indywidualnego i zbiorowego życia.

Festiwalowi miejskich interwencji towarzyszą spotkania i debaty z twórcami, które pozwolą uzupełnić eksperymenty na żywym organizmie miasta o próby podsumowania i nazwania ich efektów, poddać artystyczną pracę refleksji nad jej potencjalnymi społecznymi konsekwencjami.

Igor Stokfiszewski

Lola Arias / Stefan Kaegi - Kuratorzy projektu

Pokoje hotelowe, centra handlowe, fabryki... Miejsca użytkowe nie są atrakcjami turystycznymi. Istnieją w każdym mieście, ułatwiając życie mieszkańcom; są rozpoznawalne, w miastach na całym świecie wiodą równoległe egzystencje według podobnych reguł, jednocześnie zachowując lokalny charakter. Zorganizowane w taki sposób, żeby funkcjonować bez zakłóceń i aby każdy mógł się w nich odnaleźć.

Do udziału w projekcie zaprosiliśmy artystki i artystów, którzy przygotowali interwencje w miejscach publicznych. Ośmioro artystów wybrało osiem obiektów w mieście i przeobraziło je w stacje obserwacyjne sytuacji miejskich. Robią to przy pomocy fal radiowych i słuchawek, wspólnie z grupą ludzi towarzyszących im przy stanowiskach pracy albo nawet z całym chórem. Są przedstawienia, których można słuchać, oglądać albo dotykać. Są przeznaczone dla jednego albo stu widzów. Wykonawcami są pisarze, śpiewacy amatorzy, przypadkowi przechodnie a nawet sami widzowie.

Są to projekty, które codzienną przestrzeń użytkową przeobrażają w scenę, zachęcając uczestników do spędzenia czasu w tej przestrzeni w taki sposób, żeby zmieniło się jej postrzeganie, umożliwiając subiektywne przeżycie przestrzeni skonstruowanych dla mas.

W czterech metropoliach Miasta równoległe oferują osiem sposobów patrzenia na miasto. Jest to festiwal, podczas którego to nie scenografie i zespoły teatralne są transportowane, lecz idee. W Berlinie, Buenos Aires, Warszawie i Zurychu ośmiu projektom zostaje nadany całkiem nowy kontekst, zaś dzięki mieszkańcom danego miasta zostają stworzone nowe inscenizacje. Poprzez prace przygotowawcze i castingi artystom udaje się włączyć swoje projekty w sieć danego miasta. W ten sposób Miasta równoległe wędrują od kraju do kraju jako mobilne laboratorium badawcze, stając się archiwum partyzanckich metod zawłaszczania miasta.

Lola Arias, Stefan Kaegi

Interwencje, artyści/artystki:

• Biblioteka. The Quiet Volume. Ant Hampton + Tim Etchells. 
  Biblioteka Uniwersystecka w Warszawie, ul. Dobra 56/66

Quiet Volume to szeptany, samonapędzający się performans dla dwóch uczestników znajdujących się w czytelni biblioteki. Przedstawienie bada szczególne, charakterystyczne dla bibliotek na całym świecie napięcie: kombinację ciszy i koncentracji, której doznają ludzie pogrążeni w lekturze książek, każdy na swój własny sposób.

Asystent projektu: Mirek Sikora 

• Hotel. Pokojówki. Lola Arias
  Hotel Ibis, ul. Muranowska 2

W recepcji prosimy o klucz do mieszkania zastępczego, nocujemy w anonimowych pokojach, gdzie anonimowe istoty ścielą nasze łóżko, sprzątają łazienkę, zaopatrują nas w czystą pościel. Kim są te duchy, które przychodzą do naszego pokoju, kiedy nas nie ma? Skąd i dlaczego przybywają? Co przeżyli i co wiedzą o życiu innych? Ile jest nagich ciał, zalanych łazienek, rozgrzebanych łóżek, śpiących ludzi, cudzych ubrań i zapachów, z którymi stykają się każdego dnia?

Asystent projektu: Anna Stąpór 

• Fabryka. Gerardo Naumann
  Huta ArcelorMittal Warszawa, ul. Kasprowicza 132

Co robią robotnicy? Czy codziennie widzą i słyszą to samo? A jeśli tak, to czy każdego dnia myślą również o tym samym? Czym dzisiaj jest fabryka? Dlaczego wciąż oprócz maszyn pracują tam ludzie? Dlaczego maszyny powielają ludzkie ruchy?

Asystent projektu: Natalia Osadowska 

• Sąd. W imieniu ludu. Christian Garcia
  Sąd Okręgowy, Al. Solidarności 127

Budynki sądów to często jedne z najbardziej imponujących przykładów architektury miejskiej. Elementy z kamienia i ornamentyka tworzą pełną grozy scenerię, w której oskarżony już przed wejściem na salę rozpraw czuje się mały i winny. Skala miejsca, architektoniczny rozmach i charakterystyczny pogłos przypominają kościół albo katedrę. W tym miejscu, gdzie codziennie setki oskarżonych, adwokatów, prokuratorów, sędziów i widzów spotyka się w wyznaczonych terminach i gdzie wciąż na nowo interpretuje się prawo, Christian Garcia zainscenizuje chór. Sakralna tradycja śpiewu chóralnego rozbrzmiewa w murach świeckiej instytucji.

Asystent projektu: Zuza Sikorska 

• Centrum handlowe. Pierwsza Międzynarodówka Centrów Handlowych. LIGNA
  Złote Tarasy 

Architektura tego miejsca i towary zdają się być nieme. A jednak posiadają własny język. Co mogą nam opowiedzieć? Płytki na posadzce pamiętają kroki wszystkich przechodniów, którzy po nich przeszli, nie zwracając nań uwagi. Czy to właśnie nie towary wiedzą najwięcej o daremnych usiłowaniach ludzi, poszukujących szczęścia w konsumpcji?

Radioaktywiści hamburskiej grupy Ligna, wciąż udoskonalają swoją koncepcję interaktywnego baletu radiowego, którego uczestnicy – słuchacze radiowi umiejscowieni w publicznej przestrzeni – mimochodem stają się subwersywnym tłumem.

Asystent projektu: Agnieszka Mania 

• Dworzec. Czasami myślę, że cię widzę. Mariano Pensotti
  Dworzec Warszawa Centralna

Czworo pisarzy obserwuje otoczenie z czterech różnych punktów, opisując na laptopach wszystko, co widzą. Tworzony na bieżąco tekst jest wyświetlany na czterech wielkoformatowych ekranach. Pisarze biorący udział w projekcie: Marcin Cecko, Sylwia Chutnik, Agnieszka Drotkiewicz, Jaś Kapela. 

Asystent projektu: Stanisław Bończyk 

• Dom. Dominic Huber BLENDWERK
  ul. Bagno 3

Prime Time – czas najlepszej oglądalności – jest inscenizacją kilku mieszkań w jednym budynku. Widzowie, zaopatrzeni w słuchawki, stojąc na ulicy obserwują rozgrywające się na kilku piętrach wydarzenia, śledzą szmery codzienności. Każdy z widzów jest swego rodzaju detektywem prowadzącym śledztwo w sprawie przestępstwa, które nigdy nie zostało popełnione.

Asystent projektu: Dominik Skrzypkowski 

• Dach. Przegląd. Stefan Kaegi
  ul. Bagno 3

Podczas ciepłych nocy dachy stają się przestrzeniami życiowymi. Publiczność, zawieszona pomiędzy dochodzącym z oddali szumem ulicy a niebem, spotyka kogoś, kto spędził dzień w mieście, ale niczego nie widział. Osoby niewidome orientują się w przestrzeni dzięki odgłosom hamowania, zapachom i dotykowi krawędzi krawężników. Z ich perspektywy publiczność festiwalu przywołuje widziane obrazy i porównuje z mapą dźwięków niewidocznego miasta. Co pozostaje w pamięci?

Asystent projektu: Marta Banaszkiewicz 

• Bank. No time bank: Wolelibyśmy nie. Agnieszka Kurant
  Miejsce spotkania: Nowy Wspaniały Świat, Nowy Świat 63

Projekt inspirowany jest tekstem Kopista Bartleby Hermana Melville’a, w którym pojawia się idea odmowy jako strategii. Główny bohater zaczyna stopniowo odmawiać wykonywania coraz większej ilości czynności, wypowiadając sformułowanie Wolałbym nie (I would prefer not to), aby ostatecznie zaprzestać jakiejkolwiek aktywności.

Klienci banku, niczym kopista Bartleby, powstrzymują się od jakiejkolwiek aktywności. Jednocześnie ich myśli i marzenia nadal pracują, nie ustały. Maszyna bankowa również pracuje dalej dzięki milczącemu przepływowi wirtualnych pieniędzy. W kapitalizmie kognitywnym nawet kliknięcie w Google powoduje generowanie się wartości. Nawet rewolucje i strajki są integrowane jako kreatywne działania w maszynę systemu. Wydaje się, że nawet zaniechanie, zaprzestanie, odmowa wszelkiej aktywności również generuje dla kogoś zyski. Kapitalizm staje się również, a może przede wszystkim, właścicielem naszego czasu wolnego, właścicielem naszych marzeń i snów, kiedy jesteśmy nieobecni duchem.

• Asystent projektu: Joanna Łopat 
• Kierownik produkcji: Joanna Nuckowska

Info i sprzedaż: Nowy Teatr oraz Centrum Festiwalowe Nowy Wspaniały Świat, Nowy Świat 63

Polska edycja Miast Równoległych realizowana jest przez Fundację Nowego Teatru w koprodukcji z Goethe-Institut, HAU Berlin, Schauspielhaus Zürich i Nowym Teatrem, w ramach polsko-niemieckiego festiwalu nowoczesnego sąsiedztwa Sąsiedzi 2.0 organizowanego przez Goethe-Institut i Ambasadę Niemiec w Warszawie.